hetverhaal van hetdoek

"hetdoek is het resultaat van een jaar lang heel veel liefde"

hetpaleis is een podiumkunstenhuis voor een jong publiek met een grote zaal. Wat voor velen een evidentie is - we hebben het nooit anders geweten - is in feite uniek. Haast nergens vind je een plek waar zoveel kinderen en jongeren samen kunnen opgaan in hun verbeelding. Wie overdag naar een voorstelling van hetpaleis komt kijken, ziet daar een dwarsdoorsnede van de bevolking van Antwerpen. Een wereldpubliek.

Hoe vang je die grootstedelijkheid van een stad als Antwerpen in één beeld? Die vraag was het
uitgangspunt van een wild plan: een reusachtig doek en een uitnodiging aan alle bewoners van de stad om daar een spoor op achter te laten. hetpaleis benaderde kunstenaar Lies Van Assche, die sinds 2012 met DOEK vzw heel diverse mensen samenbrengt om hun kennis en ervaring over textiel te delen. Samen ontwikkelden ze het stadsproject ‘hetdoek’. 

Het groot atelier in de foyer van hetpaleis werd omgebouwd tot een borduuratelier. hetdoek werd opgerold op twee grote borduurtafels waar iedereen uit de stad bij aan kon schuiven. Met een keuze uit wel 52 verschillende kleuren draad kon je een geborduurd spoor achterlaten. Zo borduurden duizenden jonge en minder jonge handen samen aan een gemeenschappelijk kunstwerk dat als theaterdoek boven onze grote scène komt te hangen. 

Ondertussen is hetdoek af en kijken we uit naar de onthulling op 4 februari 2024. Samen met kunstenaar Lies, meesterborduurders Mina en Nadia, ambassadeur en kindermeesterborduurder Idas (10) en community builder Carmen blikken we terug op dit project. 

Nadia: “hetdoek wou meer zijn dan alleen een borduuratelier, het bracht ook mensen samen. In het atelier was het altijd gezellig druk op zaterdagen, tijdens schoolvakanties en in de week tijdens de schoolworkshops. Rond de borduurtafels van hetdoek ontstonden ontmoetingen, gesprekken en vriendschappen.”
Lies: “Als kunstenaar denk ik na over een nieuwe manier van samenwerken met heel verschillende mensen, hiervoor bedacht ik de ‘ontmoetingsateliers’. In die ateliers ben je niet alleen bezig met textiel, maar ontmoet je ook nieuwe mensen en leer je elkaar beter kennen. Die insteek was bij hetdoek niet anders.”

Er mocht vooral geen drempelzijn om deel te nemen. Of je nu kon borduren of niet, iedereen was welkom.
Carmen: “Ik denk dat we met het team van hetdoek, bestaande uit meesterborduurders en enthousiaste vrijwilligers, een veilige en familiale sfeer hebben gecreëerd in het borduuratelier. In het weekend kon je vrij deelnemen. Je kon een half uur meedoen of een hele dag. Je kon met ons babbelen, maar dat hoefde ook helemaal niet. Kom af en zie maar, was altijd de insteek.”
Nadia: “We wilden dat iedereen kon deelnemen en zich goed voelde in het atelier. De meesterborduurders waren er dus niet alleen om technieken door te geven, maar ook om mensen op hun gemak te stellen en ontmoetingen te stimuleren.”

Leerlingen die met hun klas kwamen borduren, vergden een andere aanpak. Want hoe maak je iemand enthousiast voor borduren die misschien nog nooit een draad en een naald heeft vastgehad?
Mina: “Net zoals bij de volwassenen wilden we bij de kinderen vooral de vrijheid om het gewoon te doen aanmoedigen. Aan de borduurtafels mochten ze allemaal zelf een gekleurde draad en een eigen plek uitzoeken op hetdoek. Ze waren vaak verrast dat ze dit helemaal zelf mochten doen.”
Carmen: “Mij viel het op dat kinderen zich vaak sneller konden openstellen dan volwassenen. Kinderen begonnen dikwijls meteen te borduren, terwijl volwassenen sneller twijfelden aan zichzelf.
Mina: “Kinderen waren inderdaad heel snel weg met het borduren van hun eigen sporen. Tijdens de schoolworkshops legde ik hen uit dat we niet gewoon borduurden, maar samen aan een abstract kunstwerk werkten. Zoals een schilder een penseel en verf gebruikt, gebruikten wij een naald en gekleurde draadmet hetdoek als ons canvas.”

“Ik wens meer kleur in de stad, want dan is het leven pas mooi.”
– een geschreven reactie van een kind tijdens een schoolworkshop

Idas was, na een van de eerste schoolworkshops, zo enthousiast dat hij terugkwam en onze eerste kindermeesterborduurder werd.
Idas: “Ik vond het een eer om deel te mogen uitmaken van dit project. En ik ben dan ook heel trots op mijn titel van meesterborduurder.”
Lies: “De verschillende geborduurde sporen raken en kruisen elkaar en komen op sommige punten weer samen of net niet. Zo ontstaat ereen stadstekening met verschillende bewegingen die voor mij de grootstedelijkheid van Antwerpen omvat. Iedereen zal uiteindelijk op hetdoek iets anders zien en er een andere betekenis aan geven. Dat is ook de bedoeling, net zoals je naar de wolken kijkt. Het is fijn om hierover in gesprek te gaan. Ik ben nieuwsgierig naar de verschillende interpretaties.
Idas: “Doordat de verschillende sporen naast elkaar lopen, moet ik denken aan een drukke, overbevolkte stad.”
Carmen: “Als ik naar hetdoek kijk, zie ik iedereen die daar aan heeft meegewerkt. In een jaar tijd associeer je borduursporen met bepaalde mensen. Samen halen we nu herinneringen op: ‘weet je dat nog?’ Dat spoor was van die ene persoon... Ook dat maakt het project bijzonder.”
Lies: “hetdoek gaat niet overhet eindresultaat, maar over de connectie die mensen gemaakt hebben tijdens deze ontmoetingsateliers. Sommige deelnemers nemen deze ervaring mee en anderen niet. Maar dat is ook niet erg. Sommigen vonden er rust en dat is ook al heel veel.” 

hetdoek kwam tot stand door verschillende deelnemers uit de stad, maar het heeft ook het team dat eraan meewerkte gevormd. Meesterborduurder Nadia is afkomstig uit Afghanistan en kwam in 2013 al terecht bij DOEK vzw voor een taalstage. “Toen ik naar België kwam, was ik heel erg gesloten. Ik durfde niet alleen naar buiten gaan en zeker niet met mensen praten. Ik ben open gebloeid door DOEK vzw en nu ook door het project hetdoek. Zeker door alle kinderen die hier langs kwamen. Niet alleen mijn taal, maar ook als mens ben ik geëvolueerd.” Mina werkte in Iran als kunstenaar al samen met kinderen. Maar ook zij stond elke dag versteld van wat de kinderen haar elke dag bijleerden. “Ze schreven lieve boodschappen voor mij neer en dat waardeerde ik heel erg.” 

Op een jaar tijd heeft hetdoek een schat aan herinneringen vergaard.
Carmen: “hetdoek is het resultaat geworden van een jaar lang heel veel liefde.” Voor Idas was hetdoek een warm bad waar hij volledig zichzelf kon zijn. Een plek waar hij met open armen werd ontvangen en die hem veel zelfvertrouwen heeft gegeven. De mooie verhalen zijn oneindig. Van kinderen die briefjes schreven bij hun borduurspoor tot ontmoetingen tussen verschillende generaties en culturen. Het project heeft mensen samengebracht. Zo zat er op een gegeven moment iemand van Turkije, Oekraïne en Palestina aan de borduurtafel.
Lies: “Het project heeft betekenis gegeven aan mensen en iets bij hen losgemaakt. Nu zijn we benieuwd naar de impact op het publiek wanneer ze het theaterdoek in de zaal zullen zien.”