hetverhaal van Binu en Suzanne

Theatermaker Suzanne Grotenhuis en kinder- en jeugdpsychiater Binu Singh praten over de impact van een echtscheiding op kleuters.

Als kind droomde Binu Singh ervan om ‘hartjesdokter’ te worden. En dat werd ze. Ze is vandaag als kinder- en jeugdpsychiater en psychotherapeut ver bonden aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KULeuven. Dagelijks zet ze zich in voor het welzijn van baby’s en jonge kinderen. Daarnaast is ze bestuurslid van WAIMH-Vlaanderen (World Association for Infant Mental Health) en laat ze ook regelmatig haar stem horen over de coronacrisis. 

Theatermaker Suzanne Grotenhuis maakte samen met Suze Milius Familie Grrr, een echtscheidingsthriller voor kleuters. Met één op twee gezinnen die uit elkaar gaan, is het daar de hoogste tijd voor, vindt ze. Graag wil ze van Binu advies over hoe je dat aanpakt, zo een moeilijk thema voor een publiek van kleuters. Op de vijfde verdieping van UZ Gasthuisberg wisselen ze van gedachten. 

Suzanne: Ik wil het met jou graag hebben over het universum van vierjarigen, over hoe zij de wereld beleven.

Binu: Ik vertoef graag in dat universum en doe mijn job ontzettend graag. En ik wist al heel vroeg dat ik arts wilde worden. Ik ben Indische van oorsprong en heb van mijn ouders heel veel Oud-Indische wijsheden meegekregen. In India is preventie heel belangrijk. Mensen kijken er op een holistische manier naar gezondheid. Mindfulness en mediteren, dat is voor ons als eten en drinken. Ik denk dat mijn passie daar ontstaan is. In Oud-India werd een arts gewaardeerd, niet omwille van hoe goed hij of zij iemand kon genezen, maar hoe goed hij of zij iemand gezond kon houden.

Suzanne: Je werkt vooral met kinderen tussen nul en zes jaar, maar die allerkleinsten, die kunnen helemaal nog niet praten. Hoe maak je contact met hen?

Binu: Baby’s praten met hun hele lijf. Wij eigenlijk ook: 80% van onze communicatie is non-verbaal. Bij baby’s is dat 100%. Jij weet dat vast nog veel beter, vanuit het theater, hoeveel je met je lijf kan vertellen. Baby’s vertellen ontzettend veel als je je er voor openstelt. Alleen al de manier waarop ze oogcontact maken, vertelt veel. Soms kan je bijna de tristesse, de wanhoop of de furie in hun ogen zien.

Ik neem een baby of peuter altijd mee in het gesprek. Als een ouder met een baby op consultatie komt, zeg ik ‘Hallo’, maar écht ‘Hallo’. Ik ben Binu. Kom erbij. Zo’n baby begrijpt dan misschien niet mijn woorden, maar wel heel goed mijn intentie. Een beetje zoals wij als we een taal niet verstaan. Een intentie voel je snel aan en je stemt je gedrag daarop af. Baby’s doen dat ook. Het zijn de mooiste mensen ter wereld. Heel eerlijk en authentiek. Ze laten zich niet om de tuin leiden.

Suzanne: Ouders hebben vaak de reflex om bij een echtscheiding niet met hun kind te praten. Ze willen het kind er kost wat kost buiten houden en veronderstellen dat het de problematiek toch niet zal begrijpen.

Binu: Veel mensen denken dat omdat kinderen nog niet kunnen praten en denken zoals wij, ze de dingen ook niet voelen of beleven zoals wij. Terwijl je in de breinontwikkeling, om het nu even heel simplistisch te stellen, een soort evolutie hebt: van het overlevingsbrein dat ervoor zorgt dat je hart klopt zonder dat je iets moet doen naar het gevoelsbrein en het denkbrein. Maar het is niet omdat het denkbrein nog niet helemaal ontwikkeld is, dat het gevoelsbrein er niet al is. Als huisgenoten ruzie hebben, dan voel je dat. Ook een kind voelt dat. Maar jij kan erover praten, het benoemen, een kind kan dat minder goed. 

Volwassenen gaan daardoor te snel hun masker opzetten en doen alsof alles oke is. Ze denken oprecht dat een kind er op die manier geen last van heeft. Maar als je dat bekijkt vanuit het perspectief van een vierjarige, is dat erg verwarrend. Als kind voel je dat er iets niet klopt, terwijl je ouders maar blijven zeggen dat er niets aan de hand is. Een kind kijkt op naar volwassenen. Als zij je de indruk geven dat je verkeerd bent, dat wat je voelt er niet is, dan is dat heel verwarrend.

Suzanne: Hoe beleeft iemand van vier dan zo een scheiding?

Binu: Ik ben natuurlijk geen vier jaar meer. Ik kan dat niet met 100% zekerheid zeggen. Ik weet wel hoe ze zich ontwikkelen, wat ze al kunnen en wat niet. Kinderen leven op die leeftijd in het hier en nu. Hun toekomst is niet een verre, maar een nabije toekomst, net zoals hun verleden een heel nabij verleden is. Bij een echtscheiding vragen kinderen zich af waarom hun ouders nu niet lief zijn voor elkaar, waarom ze ruzie maken, terwijl de ruzies natuurlijk vaak over een verleden of een toekomst gaan. Daarom denken kinderen vaak dat ze zelf iets verkeerd hebben gedaan. Of ze gaan stout gedrag vertonen, want als ouders zich daarmee moeten bezighouden, stopt het ruziemaken misschien. En ze maken zich zorgen over de zeer nabije toekomst. ‘Als papa nu weggaat, wie gaat dan morgen mijn boterhammen smeren?’

Suzanne: Soms is een scheiding de betere keuze, als mensen echt ongelukkig zijn. Maar eenmaal de beslissing genomen is, wat kunnen ouders dan doen? 

Binu: Het is belangrijk om een verschil te maken tussen je rol als partner en die als ouder. Je hoeft elkaar niet graag te zien, niet langer lief en leed delen, maar als ouder moet dat wél lukken. Je hebt samen een kind, dat je samen moet opvoeden. Een aantal dingen zal je dus toch nog samen moeten doen.

Maak dus niet alles kapot en communiceer duidelijk met je kind. Ook als dat vier is. Vooral als het vier is. Het is heel belangrijk dat je aan je kind kan zeggen: ‘Wij zijn geen liefjes meer, maar we zien jou nog altijd graag en blijven voor je zorgen’. Het kind hoeft dat niet leuk vinden of te begrijpen. Zeg ook dat het daar boos over mag zijn. En dat het niet zijn schuld is. En last but not least: zadel je kind niet op met een loyaliteitsconflict. Los van je eigen gevoel, ook als je het zelf heel moeilijk hebt, moet je je kind laten voelen dat mama en papa een goede mama en papa zijn.

Suzanne: Kan je aan twee- of driejarigen ook gewoon je gevoelens tonen of fouten toegeven?

Binu: Ja, dat vinden ze prima. Je valt niet van je superman- of supervrouwsokkel. Je blijft hun mama en papa. Kleuters begrijpen dat hun ouders het ook moeilijk kunnen hebben.

Suzanne: Is het niet frustrerend dat weinig ouders het perspectief van het kind zien? Ik heb het gevoel dat dat vaker fout gaat dan goed.

Binu: Helaas wel, ja. Maar ik voel geen frustratie, omdat ik de ouders ook graag zie. Ik heb zelden ouders ontmoet die dat moedwillig doen. De meeste ouders zien hun kinderen echt heel graag en willen het graag goed doen. Maar ze zijn vaak zelf gekwetst of onwetend. We moeten dus mild zijn. Daarom is het ook zo belangrijk dat jij een thema als echtscheiding aankaart, dat erover gepraat en geschreven wordt. En dat ouders begeleid worden.

Suzanne: Zou deze voorstelling een verschil kunnen maken, denk je?

Binu: Toen je me mailde, dacht ik meteen: hier wil ik aan meewerken. Omdat ik het zo fijn vind dat je iets maakt waarbij ouders misschien eens vanuit de ogen van het kind kunnen zien wat zo’n scheiding met hen doet. Ik hoop dat je kan overbrengen welke indruk een echtscheiding op een kind kan maken.

Suzanne: Zijn er ook zaken waarvoor ik moet oppassen? Wat ik beter niet kan zeggen tegen vierjarigen?

Binu: In de wereld van een kind moeten de dingen goed aflopen. Dat is heel belangrijk. Wij vinden het altijd heel bijzonder en heel kunstzinnig als een verhaal slecht afloopt, maar sprookjes eindigen ook altijd goed, hè. Een kind moet kunnen voelen ‘En toen kwam alles goed’. Dat betekent niet dat papa en mama dan toch maar samen moeten blijven. Maar iets ergs laten gebeuren met de ouders, dat doe je beter niet.

Suzanne: Ik dacht zelf ook eerder aan een happy end.

Binu: Of een grappig einde!

Suzanne: Ik hoorde dat als je bij kleuters een grap drie keer herhaalt, het dak er dan af gaat; dat ze dan uitzinnig van vreugde worden.

Binu: Ja, dat is fantastisch. Ik heb een tweejarige zoon. Hij is tegenwoordig leeuw en dan moet ik bang voor hem zijn. Tien, twintig keer na elkaar... hij blijft dat leuk vinden. Ik kan niet wachten om jouw voorstelling te zien.

Lees ook de andere verhalen.