Naar de hoofdinhoud Naar de voettekst
Ashtar Theatre

hetverhaal: Child body in conflict

Jaarlijks organiseert de netwerkorganisatie publiq de Roadtrip Cultuureducatie, een evenement dat stilstaat bij verschillende kunsteducatieve praktijken die inspireren en verrijken. In mei 2024 stopte de Roadtrip bij hetpaleis die aan de slag ging met de vraag: wat kan kunst betekenen in het leven van kinderen die opgroeien in conflictsituaties. Een verslag van het gesprek met drie organisaties, Ashtar Theatre (Ramallah, Palestina), kabinet k (Gent) en La Petite École (Brussel), die inzetten op de helende werking van kunst voor kinderen en jongeren.

In de ateliers van hetpaleis ontmoeten de begeleiders regelmatig kinderen die door een stresserende school- of thuissituatie of complexe maatschappelijke ervaring vast komen te zitten in hun lijf. “We weten dat theater en artistieke expressie bevrijdend kunnen werken”, vertelt artistiek-educatief medewerker Brechtje Van Bel. “Maar hoe zit dat bij kinderen die dagelijks te maken krijgen met letterlijke oorlogssituaties in de ‘grote’ wereld rondom?”

Daarover getuigde in eerste instantie Emile Saba, artistiek leider van het Ashtar Theatre, in een gesprek met hetpaleis-dramaturg Koen Haagdorens. Ashtar Theatre heeft als community theatre een standplaats in Ramallah, maar werkt ook via workshops en begeleiders met kinderen uit heel Palestina - zo is er ook een theatergroep in Gaza actief (n.v.d.r. laatste informatie dateert van eind mei 2024). “Toch zijn we nooit banger geweest dan nu,” zegt Saba tijdens een online uitwisseling. “We leven al generaties lang met de bezetting en hebben die voor een deel geïnternaliseerd, maar op dit moment is elk gevoel van veiligheid vervlogen. Er is woede en verdriet, maar ook schuldgevoel, omdat we net als de rest van de wereld de bombardementen op Gaza van op het scherm beleven. Het is in deze context uiteraard zeer moeilijk om kunst te maken.”

Al in 2010 startte het Ashtar Theatre de Gaza Monologen, een reeks monologen waarin 33 kinderen uit Gaza getuigen over het conflict waarmee ze opgroeien. “In het begin konden veel kinderen niet spreken of spelen", vertelt Saba. “We gebruikten workshops schrijven of improvisatie, om een veilige context te creëren. Eens dat er was, hielpen de sessies de kinderen om van hun negatieve energie af te raken. In hun monologen creëren, vertellen en performen de kinderen hun eigen verhaal. Je kan kinderen niet laten doen wat ze niet voelen of willen.” Tragisch genoeg zijn deze monologen vandaag de dag nog steeds actueel. Vorig jaar voerde hetpaleis-ambassadeur Berfin dan ook een van de monologen op aan de jongeren uit de atelierwerking van hetpaleis na een oproep van het Ashtar Theatre om 1 maand na 7 oktober 2023 de Gaza Monologen opnieuw op te voeren (n.v.d.r. dekapers gaan aan de slag met de Gaza Monologen, november 2023).

“Bij uitstek in het theater kunnen we over andere dingen praten. De realiteit blijft altijd bij ons, des te sterker hebben we de fantasie nodig.”
- Emile Saba, artistiek leider van het Ashtar Theatre

De extreem stressvolle context van het exploderende geweld in Gaza, maar ook elders in Palestijnse gemeenschappen uit zich volgens Saba bij de kinderen van Ashtar Theatre vooral in een gebrek aan focus. Saba: “Ik zie de rusteloosheid van de lichamen, hun hyperactiviteit.... Je moet alert zijn voor deze signalen, voldoende aandacht geven aan hun mentale en fysieke toestand, hen de kans geven om erover te ventileren. Desondanks is juist ook het toelaten van de fantasie belangrijk. We praten hier elke dag over de oorlog en de bezetting. Bij Ashtar willen we kinderen de kans geven om even aan die omstandigheden te ontsnappen. Bij uitstek in het theater kunnen we over andere dingen praten. De realiteit blijft altijd bij ons, des te sterker hebben we de fantasie nodig.”

Ook Joke Laureyns en Kwint Manshoven van dansgezelschap kabinet k hebben al jarenlange ervaring met het werken met kinderen. kabinet k maakt voorstellingen waarin volwassenen en kinderen vaak het podium delen. hetpaleis werkte al regelmatig samen met kabinet k voor de creatie en de presentatie van gerenommeerde dansvoorstellingen. kabinet k ontwikkelt hun werk in België, maar evengoed in gebieden waar kinderen en jongeren opgroeien in moeilijke omstandigheden zoals in Tunesië, Libanon of de Westelijke Jordaanoever. De keuze om te werken met zowel geschoolde volwassenen als jonge, niet-professionele dansers zit verankerd in hun choreografische taal. “Als volwassenen en kinderen samen dansen, tillen ze elkaar op,” vertelt Joke Laureyns. Een getrainde danser moet voor een stuk zijn expertise loslaten, terugkeren naar zijn essentie als mens. Body work is voor ons gewoon de meest effectieve manier om uit te reiken naar het individu”

Hoe werkt kabinet k dan met kinderen die een zware last op hun schouders dragen? “Overal waar we komen, zelfs voor een workshop van een paar uur, starten we met spelen,” verduidelijkt Joke. “Die spelletjes zijn als een gespreksstarter, om de spanning te breken tussen lichamen die elkaar niet kennen én om samen plezier te maken. Zeker in contexten van conflict merken we dat kinderen vaak gestresseerd zijn. We proberen hen te laten ontspannen door body work: we leggen gewicht op hun schouders, draaien hun hoofd heen en weer, raken hen aan. Het signaal dat daarvan uitgaat is: land maar, hier ben je veilig.”

(c) Kurt Van der Elst 

In België zijn de werkomstandigheden stabiel, maar in pakweg Ramallah of in Tunesië werkt kabinet k met kinderen die minder geprivilegieerd zijn. Dit verandert in essentie de methodiek van kabinet k niet, maar zorgt er wel voor dat ze zich wendbaar moeten opstellen voor veranderende omstandigheden. Ook Marie Pierrard van La Petite École beaamt deze werkwijze. La Petite École in het Brusselse Sint-Gillis is een transitieplek tussen een leven zonder school en een leven als schoolgaand kind. Kinderen die nog nooit naar school zijn gegaan, kunnen hier hun eerste schoolervaringen opdoen. Het gesprek met Pierrard biedt een helder inzicht in de manier waarop ook vanuit onderwijsperspectief kan worden omgegaan met kinderen die komen uit vaak zeer traumatiserende situaties. Het structureren van de dag via rituelen, het aanbieden van zintuiglijke expressieve mogelijkheden en de niet-resultaatsgebonden aanpak blijken daarbij cruciaal. De school is uitgerust met een keramiekatelier en een houtatelier. Er wordt theater gemaakt en aan de muren hangen tekeningen, die samen met tal van objecten de verbeelding activeren.

 

Meer lezen

Wil je meer lezen over de praktijken die hetpaleis inspireerden? Het volledige verslag vind je terug op de website van Publiq: